زنجیره تامین سبز

زنجیره تأمین سبز را اولین بار کال ویلسون و استیو سیلور در سال ۱۹۸۹ مطرح کردند. این مفهوم به تأمین محصولات و خدمات با توجه به اثرات زیست‌محیطی می‌پردازد و در دنیای کنونی به عنوان یک رویکرد مسئولانه و پایدار، در مدیریت زنجیره تأمین بسیار حائز اهمیت می­باشد. در زنجیره تأمین سبز، محصولات از طریق فرآیندهای پایدار، با کمترین تأثیر محیطی تولید و توزیع می‌شوند. این شامل مسائلی مانند کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، مدیریت پسماندها، استفاده از منابع تجدیدپذیر و حفظ تنوع زیستی را می‌شود.

امروزه توجه مردم به حفاظت از محيط زيست موجب شده است تا صاحبان صنایع به این مهم توجه بیشتری داشته باشند و گام مؤثری جهت ارائه محصولی مورد قبول مشتریان در این راستا بردارند. زمانی توسعه پایدار و مداوم می­گردد که در استفاده از منابع محدود و تجدیدناپذیر نهایت دقت رعایت شود و از این منابع محدود محافظت گردد.

زنجیره تأمین شامل مراحل مختلفی است که از طراحی محصول تا تحویل نهایی به مشتری ادامه دارد. در هر مرحله، مسائل زیست‌محیطی باید مورد توجه قرار گیرند.

1. طراحی محصول

در این مرحله، باید محصول به‌گونه‌ای طراحی شود که تأثیرات زیست‌محیطی کمتری داشته باشد. بعنوان مثال استفاده از مواد قابل بازیافت، کاهش مصرف انرژی، و کاهش تولید پسماندها.

2. انتخاب و منبع‌یابی مواد

انتخاب مواد با توجه به تأثیرات مستقیم زیست‌ محیطی بسیار ضروری است. استفاده از مواد قابل تجدید، کاهش مصرف منابع طبیعی، و انتخاب تأمین‌کنندگانی که اصول زنجیره تأمین سبز را رعایت می‌کنند، ازجمله موارد مهم در انتخاب و منبع مواد می­ باشند.

3. فرآیند ساخت و تولید

در این مرحله، باید فرآیندهای تولید به‌گونه‌ای طراحی شوند که کمترین مصرف انرژی و همچنین اثرات زیست‌محیطی کمتری داشته باشند.

4. تحویل محصول نهایی به مشتری

در این مرحله، حمل و نقل محصول نیز، باید با توجه به مسائل زیست‌محیطی انجام شود. استفاده از حمل و نقل پایدار، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، و مدیریت پسماندها بسیار مهم است.

5. مدیریت در طول تمام مراحل، مدیریت زنجیره تأمین باید مسائل زیست‌محیطی را در نظر بگیرد و بهبود‌های مستمر را اعمال کند.

مدیریت زنجیره تأمین سبز (GSCM)

مدیریت زنجیره تأمین سبز شامل ادغام رویکردهای پایدار زیست‌محیطی در کل زنجیره تأمین است. مدیریت زنجیره تأمین سبز شامل تمامی مراحل زنجیره تأمین از مواد اولیه، ساخت و طراحی محصول، فروش محصول، حمل و نقل، استفاده از محصول و بازیافت محصولات می­باشد. با استفاده از مدیریت زنجیره تأمین سبز، شرکت از اثرات مخرب زیست محیطی کاسته و به استفاده مطلوب از انرژی و منابع دست می­یابد.

• در تولید سبز تلاش می‌شود تا فرآیندهای تولید، با کمترین تأثیر محیطی انجام شود. مانند استفاده از مواد بازیافتی، بهینه‌سازی مصرف انرژی و کاهش آلودگی محیطی.
• در توزیع سبز از روش‌های حمل و نقل پایدار استفاده می­شود. به عنوان مثال، استفاده از وسایل حمل و نقل کم‌مصرف سوخت یا حمل کالاها با استفاده از روش‌های دریایی به جای حمل هوایی.
• در بازاریابی سبز، سعی بر این است تا محصولات و خدمات با تأکید بر مزایای زیست‌محیطی به مشتریان معرفی شوند. شامل مواردی همچون برچسب‌های محیط‌زیستی، و تبلیغات مرتبط با مسائل محیطی می­باشد.
• در لجستیک معکوس مواد بازیافتی و محصولات قدیمی به طور مؤثر مدیریت شوند. بازیافت، بازگرداندن محصولات به تولید کننده، و مدیریت صحیح زباله‌ها از جمله این کارهاست.
• در خرید سبز تمرکز بر انتخاب محصولات و خدماتی که با سازگاری کامل با محیط زیست تولید شده اند و عدم استفاده از محصولاتی است که می توانند برای محیط زیست مضر باشند.

این قرارداد نقش مدیریت زنجیره تأمین سبز را در هر شرکت و صنعتی پررنگ تر می­سازد. در مسیر این طرح تولید گازهای گلخانه­ای در اتحادیه اروپا، تا سال 2050 به صفر می­رسد. مرحله اول این قرارداد که برای مدت ده سال است و با رویکرد کربن‌زدایی و دیجیتالی کردن اقتصاد اروپا ایجاد شده است، کاهش پنجاه درصدی تولید کربن در مقایسه با سال ۱۹۹۰ میلادی تا سال ۲۰۳۰ می­باشد. سالانه هزینه­ یک میلیارد یورو به منظور تأمین مالی فعالیت‌ها و برنامه‌هایی در نظر گرفته شده است که در این مسیر گام بردارند.

شرکت­های برتر در بکارگیری مدیریت زنجیره تأمین سبز

برخی از شرکت‌های معروف که در زمینه مدیریت زنجیره تأمین سبز فعالیت دارند عبارت‌اند از:

• Mitsubishi UFJ Financial Group Green Finance Framework (MUFG) گروه مالی میتسوبیشی (MUFG) یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های مالی در ژاپن و یکی از بزرگ‌ترین مؤسسات مالی جهان است. این گروه در زمینه‌های مختلف فعالیت دارد و به توسعه پایدار و مدیریت زنجیره تأمین سبز توجه دارد. میتسوبیشی از چارچوب مالی سبز برای تأمین منابع مالی برای پروژه‌های سبز مانند بهبود کارایی انرژی، انرژی تجدیدپذیر، حمل و نقل سبز، مواد غذایی پایدار و کاهش گازهای گلخانه‌ای استفاده می‌کند.
• Apple، اپل به منظور کاهش تأثیرات زیست‌محیطی در زنجیره تأمین خود، تلاش می‌کند تا مواد قابل بازیافت و تجدیدپذیر را در تولید محصولات خود مورد استفاده قرار دهد.
• IKEA: این شرکت سوئدی به منظور توسعه پایدار و مدیریت زنجیره تأمین سبز، از مواد بازیافتی در تولید مبلمان و محصولات خود استفاده می‌کند.
• GM: شرکت جنرال موتورز با افزایش تولید خودروهای برقی، اعلام داشته، قصد دارد تا سال 2035 تمام خودروهای تولیدی خود را با پیشرانه پاک عرضه بازار نماید.

مزایای زنجیره تأمین سبز برای شرکت­ ها

بطور کلی مزایای زنجیره تأمین سبز برای شرکت­ها را می­توان در جدول زیر مشاهده نمود:

رویکردهای اخیر زنجیره تأمین سبز

روش‌های زنجیره تأمین زیر، به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا عملیات سبزتری داشته باشند و به آینده‌ای پایدار‌تر برای سیاره‌مان کمک کنند:

1. کاهش حمل و نقل هوایی: حمل و نقل هوایی به لحاظ سرعت انتقال کالاها بسیار کارآمد است. متأسفانه، از نظر مصرف انرژی، کارآیی ندارد. بیشتر سازمان‌ها ارزش استفاده از حمل و نقل هوایی را در تأمین تقاضای فوری می‌بینند، در حالی که برای تأمین نیازهای برنامه‌ریزی شده، به حمل و نقل اقیانوسی و حمل و نقل ریلی اتکا می‌کنند. توسعه میزان مناسب حمل و نقل و ترکیب مناسب آن، باعث می‌شود تا شما توانایی تأمین تقاضای مشتری را داشته باشید و در عین حال تأثیر زیست‌محیطی را کمینه کنید.
2. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل و نقل: بهبود‌ وضعیت بنادر، راه‌آهن‌ها و جاده‌ها، به ویژه در بازارهای نوظهور مانند جنوب‌شرق آسیا، حمل و نقل را کارآمدتر کرده است. این امر به کاهش انتشار کربن نیز منجر شده است. مرحله بعدی چیست؟ استفاده از کامیون­های برقی که زیرساخت­هایی مانند ایستگاه­های شارژ باید برای آن احداث گردد.
3. چاپ سه‌بعدی  چاپ سه بعدی در هر روز کاربردهای جدیدی در صنایع مختلف از هوا و فضا تا تولید دستگاه‌های پزشکی پیدا می‌کند. علاوه بر این، چاپ سه‌بعدی نسبت به دیگر تجهیزات و فرآیندهای استفاده شده در صنعت تولید، به لحاظ مصرف انرژی و هزینه، کارآمدتر است. چرا؟ اولاً، چاپ‌کننده‌های سه‌بعدی دقیق هستند و تقریباً هیچ ضایعات موادی ندارند. ثانیاٌ، این امکان را به تولیدکنندگان می‌دهند که محصولات را بر اساس تقاضا ایجاد کنند و از افزایش احتمال تولید اضافی جلوگیری کنند. با کمینه‌سازی مصرف انرژی و ضایعات، چاپ‌کننده‌های سه‌بعدی به کاهش انتشار کربن کمک می‌کنند. حتی امکان تبدیل مواد بازیافتی به محصولات جدید با استفاده از چاپ‌کننده‌های سه‌بعدی نیز وجود دارد.
4. زنجیره‌های تأمین چرخه­ای : زنجیره‌های تأمین چرخ ه­ای بر تبدیل مواد ضایعاتی به محصولات قابل فروش تمرکز دارند. این رویکرد می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از بازسازی محصولات قدیمی برای فروش مجدد (همانند آیفون‌های اپل) تا بازپردازی قطعات قدیمی برای ساخت محصولات کاملاً جدید. بدون شک، پذیرفتن مدل چرخه­ای به کاهش ضایعات کمک می‌کند و مواد ارزشمند را از دسترس زباله‌زدایی دور نگه می‌دارد. همچنین، این مدل برای شرکت‌ها می‌تواند سودآور باشد.
5. تجارت انتشار کربن: تجارت کربن، یا همان تجارت اعتبارهای کربن، فرآیندی است که در آن کشورها اعتبارهای کربن را با یکدیگر مبادله می‌کنند تا انتشار CO2 را کمینه کنند. هر کشور محدودیتی برای میزان CO2 قابل انتشار دارد. کشورهایی با انتشار کربن بالاتر می‌توانند اعتبارهای کربن را از کشورهایی با انتشار کربن کمتر خریداری کنند و حق انتشار بیشتری از CO2 به جو اخذ کنند. شرکت‌های فردی نیز می‌توانند در این تجارت شرکت کنند. ایده پشت این بنیان این است که استفاده از سوخت‌های فسیلی هزینه‌های پنهان زیادی دارد، از تخریب محیط زیست تا نیازهای بهداشتی ناشی از کیفیت هوای ضعیف.0قرار دادن قیمتی برای حق انتشار کربن، کشورها و شرکت‌ها را ترغیب می‌کند که انتشارهای خود را کاهش دهند. در واقع، سیستم‌های تجارت انتشار کربن در سراسر جهان در حال رشد هستند.

زنجیره تأمین سبز با رویکرد زیست محیطی و بهره­ وری از منابع و انرژی، در صنایع و شرکت ­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. رعایت الزامات زیست محیطی در تمامی مراحل زنجیره تأمین یعنی مواد اولیه، تولید، ساخت و طراحی، حمل و نقل و بازاریابی اجرا می­گردد. با این راهکار هزینه ها کاهش می ­یابد و نیز موجب نوآوری می­گردد. این خود منجر به افزایش رقابت­ پذیری و پایداری و توسعه شرکت­ ها می­گردد.