تسهیلات مبادله ای چیست؟
تسهیلات مبادله ای، نوعی از قراردادها هستند که برای صورتبندی و تنظیم تبادل مستقیم محصولات و خدمات بین دو طرف استفاده میشوند. در این نوع قراردادها، دو طرف توافق می‌کنند که به جای استفاده از پرداخت نقدی، محصولات یا خدمات خود را با یکدیگر مبادله کنند.
عقود مبادلهای معمولاً شرایط و جزئیات تبادل را تعیین می‌کنند، از جمله نوع محصول یا خدمات مورد تبادل، مقدار و کیفیت این محصولات یا خدمات، زمان و مکان تبادل، و هرگونه شرایط دیگری که طرفین توافق کرده‌اند. عقود مبادلهای ممکن است به صورت کتبی در قالب یک قرارداد رسمی یا به صورت شفاهی و موافقت دو طرف صورت پذیرد.
این نوع قراردادها معمولاً در مواردی استفاده میشوند که دو طرف به نیازهای یکدیگر پاسخ می‌دهند و توافق مستقیم برای تبادل محصولات یا خدمات را ترجیح می‌دهند. عقود مبادلهای می‌توانند در صنایع مختلف مورد استفاده قرار گیرند، از جمله صنایع تولیدی، کشاورزی، خدماتی و حتی در بین افراد عادی.
مزیت اصلی استفاده از عقود مبادلهای این است که نیاز به پرداخت نقدی را از بین می‌برد و امکان تبادل مستقیم محصولات یا خدمات بین طرفین را فراهم می‌کند. این می‌تواند در شرایطی که نقدینگی محدود است یا در مواقعی که معاملات تجاری با مشکلات مالی روبرو هستند، مفید باشد.
تفاوت بین تسهیلات مشارکتی و تسهیلات مبادلهای چیست؟
تفاوت بین تسهیلات مشارکتی و تسهیلات مبادلهای در زمینه انتقال مالی بین طرفین است:
1. تسهیلات مشارکتی (Participatory Financing):
– در تسهیلات مشارکتی، یکی از طرفین به عنوان سرمایه‌گذار عمل می‌کند و با ارائه سرمایه به دیگر طرف، در سود و زیان تجارت یا پروژه مشترک شرکت می‌کند.
– در این نوع تسهیلات، نقدینگی به طرف دریافت کننده تسهیلات تزریق نمی‌شود. به جای آن، سرمایه‌گذار به طور مشارکتی در طرح یا کسب و کار شرکت می‌کند و سود و زیان را با طرف دیگر تقسیم می‌کند.
– مثالی از تسهیلات مشارکتی، سرمایهگذاری در پروژه‌های عقاری، پروژه‌های نوآورانه یا شراکت‌های تجاری است.
2. تسهیلات مبادلهای (Barter Facilities):
– در تسهیلات مبادلهای، دو طرف با یکدیگر محصولات یا خدمات را مبادله می‌کنند، بدون استفاده از پرداخت نقدی.
– در این نوع تسهیلات، هر طرف به جای پرداخت نقدی، محصول یا خدمت خود را به طرف دیگر منتقل می‌کند و در مقابل محصول یا خدمتی را دریافت می‌کند که به آن نیاز دارد.
– مثالی از تسهیلات مبادلهای، مبادله مستقیم محصولات بین دو شرکت یا فرد است، بدون نیاز به پرداخت نقدی.
به طور خلاصه، تفاوت اصلی بین تسهیلات مشارکتی و تسهیلات مبادلهای در روش انتقال ارزش مالی است. در تسهیلات مشارکتی، سرمایهگذاری انجام میشود و سود و زیان به اشتراک گذاشته میشود.
تمایل بانک‌های خصوصی به عقود مشارکتی
آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد در پایان سال ۹۷ بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری رقمی‌در حدود ۷/ ۸۱۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات دهی داشته اند که این رقم به نسبت اسفند ماه سال ۹۶ رشد ۲۱ درصدی داشته است. در تقسیم بندی بانک مرکزی تقریبا ۲۷ بانک غیردولتی و موسسه اعتباری وجود دارد. آمارها نشان می‌دهد تا پایان اسفند ۹۷ بانک‌های غیردولتی بیشترین اعتبارات خود را به عقود مشارکتی اختصاص داده‌اند. عقود مشارکتی به عقودی گفته میشود که بانک، کل یا بخشی از سرمایه موردنیاز یک فعالیت اقتصادی (تولیدی، تجاری یا خدماتی) را تامین می‌کند و در نهایت، در انتهای فعالیت، مطابق قرارداد فی مابین با صاحبکار اقتصادی، سود حاصل از این فعالیت را تقسیم می‌کند. مضاربه، مشارکت مدنی، مشارکت حقوقی، سرمایه گذاری مستقیم و سلف از عقود مشارکتی به حساب می‌آیند. استصناع و مرابحه نیز به دلیل استدلال های فقهی در دسته عقود مشارکتی قرار می‌گیرند. از نظر تعریف این نوع عقود، منطقی به نظر می‌رسد که بانک‌های غیردولتی که شامل بانک‌های خصوصی و خصوصی شده است، تسهیلات خود را به عقودی اختصاص دهند که سود بیشتری نصیب آنها کند.